Wybór odpowiedniej formy prawnej to jedna z pierwszych i najważniejszych decyzji, przed którą stają przedsiębiorcy, zwłaszcza gdy planują prowadzić biznes z innymi osobami. Spółka jawna (Sp.j) i Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (Sp. z o.o.) to dwie popularne opcje dla wspólników, ale różnią się one znacząco, zwłaszcza w kwestii odpowiedzialności za zobowiązania firmy i kosztów prowadzenia. Która z nich będzie lepsza dla Twojego biznesu? Aby pomóc Ci podjąć świadomą decyzję, przygotowaliśmy szczegółowe porównanie tych dwóch form prawnych.
Z poniższego artykułu dowiesz się między innymi:
- Czym charakteryzują się spółka jawna i spółka z ograniczoną odpowiedzialnością?
- Jaka jest kluczowa różnica w odpowiedzialności wspólników w obu spółkach?
- Jak wygląda się proces założenia Sp.j. i Sp. z o.o.?
- Czy obie spółki wymagają kapitału zakładowego?
- Jakie są różnice w kosztach założenia i bieżącego prowadzenia Sp.j i Sp. z o.o.?
- Kto reprezentuje spółkę jawną, a kto spółkę z o.o.?
- Jakie są zasady opodatkowania w obu formach prawnych?
- Jakie są główne zalety i wady spółki jawnej?
- Jakie są główne zalety i wady spółki z ograniczoną odpowiedzialnością?
- Kiedy warto wybrać spółkę jawną, a kiedy spółkę z o.o.?
Czym jest spółka jawna (Sp.j)?
Spółka Jawna to spółka osobowa. Nie ma osobowości prawnej, ale ma zdolność prawną – może we własnym imieniu nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. Jest to jedna z najprostszych form spółki osobowej. Sp.j. prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą.
Czym jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (Sp. z o.o.)?
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością to kapitałowa spółka handlowa. Posiada osobowość prawną, co oznacza, że jest samodzielnym podmiotem praw i obowiązków, odrębnym od wspólników. Spółka z o.o. prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą.
Kluczowe Porównanie - odpowiedzialność wspólników
To jedna z najważniejszych różnic między tymi dwiema formami prawnymi:
- Odpowiedzialność w spółce jawnej: wspólnicy spółki jawnej odpowiadają za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem – zarówno obecnym, jak i przyszłym. Odpowiedzialność wspólników jest solidarna ze spółką i z pozostałymi wspólnikami. Oznacza to, że wierzyciel spółki może dochodzić zaspokojenia całości lub części swojej wierzytelności od spółki, od każdego wspólnika z osobna albo od wszystkich wspólników łącznie. Odpowiedzialność wspólników jest subsydiarna – wierzyciel spółki jawnej może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika dopiero w przypadku, gdy egzekucja z majątku samej spółki okaże się bezskuteczna.
- Odpowiedzialność w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością: kluczową cechą Spółki z o.o. jest to, że wspólnicy nie odpowiadają swoim majątkiem prywatnym za zobowiązania spółki. Za zobowiązania spółki odpowiada sama spółka całym swoim majątkiem. Wspólnicy ryzykują jedynie wniesionymi wkładami (czyli zainwestowanym w spółkę kapitałem). Istnieje jednak wyjątek – członkowie zarządu (a nie wspólnicy, chyba że wspólnik jest jednocześnie członkiem zarządu) mogą ponosić subsydiarną odpowiedzialność osobistą za zobowiązania spółki, jeśli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, a członek zarządu nie zgłosił we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości lub nie wykazał braku winy lub istnienia podstaw do otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego albo do wydania postanowienia o ustanowieniu rady nadzorczej albo zarządcy przymusowego.
Porównanie procesu założenia i rejestracji (czas, formalności)
Proces założenia i rejestracji różni się stopniem skomplikowania i formalnościami:
- Założenie spółki jawnej jest prostsze i szybsze niż założenie Sp. z o.o. Wymaga zawarcia umowy spółki na piśmie. Umowa może być zawarta w formie tradycyjnej pisemnej lub elektronicznie (zawierana z wykorzystaniem elektronicznego wzorca udostępnionego w systemie S24). Następnie spółka musi zostać zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS). Wniosek o rejestrację składa się elektronicznie. Z chwilą wpisu do KRS spółka powstaje.
- Założenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością - proces jest bardziej sformalizowany. Wymaga zawarcia umowy spółki w formie aktu notarialnego lub (opcja prostsza) w formie elektronicznej przy wykorzystaniu wzorca umowy udostępnionego w systemie S24. W przypadku tradycyjnej formy wymagana jest wizyta u notariusza. Wspólnicy muszą wnieść wkłady na pokrycie kapitału zakładowego. Następnie spółka musi zostać zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) na podstawie wniosku złożonego elektronicznie. Spółka z o.o. w organizacji powstaje z chwilą zawarcia umowy spółki. Taka spółka może zasadniczo zawierać wszelkie umowy w obrocie. Spółka z o.o. nabywa osobowość prawną z chwilą wpisu do KRS.
Kapitał zakładowy - różnice
- Spółka jawna - prawo nie wymaga wniesienia kapitału zakładowego do spółki. Wspólnicy wnoszą wkłady pieniężne lub niepieniężne, których wartość i rodzaj są określone w umowie spółki.
- Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością - wymaga wniesienia przez wspólników wkładów na pokrycie minimalnego kapitału zakładowego, który wynosi 5 000 PLN. Wkłady mogą być pieniężne lub niepieniężne (aporty). W przypadku rejestracji spółki w systemie S24, możliwe jest wniesienie wyłącznie wkładów pieniężnych.
Koszty Założenia i Prowadzenia - szczegółowe porównanie.
Koszty początkowe i bieżące mogą znacząco wpłynąć na decyzję.
Koszty założenia:
- spółka jawna - opłata sądowa za wpis do KRS (250 zł w przypadku spółki rejestrowanej w systemie S24 lub 500 zł w przypadku spółki rejestrowanej w „tradycyjny” sposób), opłata za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (100 zł). Inne ewentualne koszty to np. pomoc prawna przy redagowaniu umowy.
- Sp. z o.o. – analogicznie do sp.j. opłata sądowa za wpis do KRS (250 zł w przypadku spółki rejestrowanej w systemie S24 lub 500 zł w przypadku spółki rejestrowanej w „tradycyjny” sposób), opłata za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (100 zł). Dodatkowo: koszt sporządzenia umowy w formie aktu notarialnego (taksa notarialna uzależniona od wysokości kapitału zakładowego) lub bez taksy przy zakładaniu przez S24. Ewentualne koszty wyceny aportu, koszty pomocy prawnej przy sporządzeniu umowy spółki i rejestracji w KRS.
- Wniosek - tradycyjne założenie Sp. z o.o. jest droższe od założenia Sp.j. ze względu chociażby na koszty notarialne. Założenie przez S24 obniża koszty początkowe Sp. z o.o. ale należy pamiętać, że w przypadku S24 korzystamy z elektronicznego wzorca umowy – treść umowy spółki zostaje nam narzucona.
Koszty prowadzenia:
- spółka jawna: w przypadku przychodów netto ze sprzedaży mniejszych niż równowartość 2 milionów euro w poprzednim roku obrotowym, spółka jawna może prowadzić uproszczoną księgowość (np. księga przychodów i rozchodów - KPiR). Powyżej tego progu obowiązkowa jest pełna księgowość. Koszty obsługi księgowej KPiR są zazwyczaj niższe niż koszty pełnej księgowości. Koszt obsługi księgowej spółki jawnej przez ENSIS rozpoczyna się do 270 złotych netto lub 319,00 złotych netto w przypadku spółki będącej płatnikiem VAT
- Sp. z o.o.: ma zawsze obowiązek prowadzenia pełnej księgowości (księgi handlowe), niezależnie od wysokości osiąganych przychodów. Koszty obsługi pełnej księgowości są zazwyczaj wyższe. Dochodzą też koszty związane z większą ilością formalności (np. organizacja zgromadzeń wspólników, sporządzanie sprawozdań). Koszt obsługi księgowej przez ENSIS rozpoczyna się od 520 złotych netto lub 619,00 złotych netto w przypadku spółki będącej płatnikiem VAT.
Reprezentacja Spółki: Zasady w spółce jawnej i spółce z o.o.
- Spółka Jawna: co do zasady, każdy wspólnik ma prawo samodzielnie reprezentować spółkę i prowadzić jej sprawy. Umowa spółki może jednak modyfikować te zasady (np. wymagać działania dwóch wspólników łącznie).
- Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością: Spółkę reprezentuje zarząd. Zarząd może być jednoosobowy lub wieloosobowy. Sposób reprezentacji przez zarząd wieloosobowy (np. jednoosobowo przez każdego członka zarządu, czy łącznie przez dwóch członków zarządu) określa umowa spółki lub przepisy Kodeksu spółek handlowych. Wspólnicy (jeśli nie są członkami zarządu) nie reprezentują spółki na zewnątrz.
Opodatkowanie Spółki i Wspólników
Różnice w opodatkowaniu mogą być znaczące:
- Spółka Jawna: jest transparentna podatkowo w zakresie podatku dochodowego. Sama spółka nie jest podatnikiem PIT ani CIT. Dochody wypracowane przez spółkę są opodatkowane na poziomie wspólników – każdy wspólnik rozlicza przypadający na niego udział w zyskach spółki w swoim zeznaniu PIT (według skali podatkowej, liniowo lub ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, jeśli Sp.j rozlicza się ryczałtem, a wspólnik wybrał tę formę opodatkowania swoich przychodów).
- Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością: jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych (CIT). Spółka płaci CIT od swojego dochodu (stawka 9% dla małych podatników i rozpoczynających działalność, 19% dla pozostałych). Jeśli spółka zdecyduje się wypłacić zysk wspólnikom w formie dywidendy, wspólnicy płacą dodatkowo podatek PIT (19% od zysków kapitałowych) od otrzymanej dywidendy. Jest to tzw. podwójne opodatkowanie. Spółka z o.o. może jednak przy spełnieniu określonych warunków skorzystać z estońskiego CIT-u, który zmienia zasady opodatkowania i pozwala uniknąć podwójnego opodatkowania w klasycznej formie. Trzeba też pamiętać, że czysty zysk spółki – dywidenda – to środki, które pozostają po odliczeniu wszystkich kosztów spółki, które ta uzyskała, żeby uzyskać przychód. Wśród kosztów tych znajdują się również wynagrodzenia osób zaangażowanych w działalność spółki (również wspólników) którzy wykonują na rzecz spółki pracę, pojedyncze zlecenia, czy realizują dzieła. Z praktycznego punktu widzenia, większość mikro, małych i średnich przedsiębiorców działających w formie spółki z o.o., nie doprowadza do powstania przesłanek do wypłaty dywidendy, stąd „podwójne” opodatkowanie nie jest czymś, co w spółce z o.o. będzie się pojawiało zawsze lub bez woli/wiedzy wspólników.
W obu przypadkach spółki co do zasady są podatnikami VAT, jeśli prowadzą działalność opodatkowaną VAT.
Zalety i Wady Spółki Jawnej
Zalety:
- prosty i szybki proces założenia.
- Niskie koszty założenia w porównaniu do tradycyjnej Sp. z o.o.
- Brak wymogu minimalnego kapitału zakładowego.
- Możliwość prowadzenia uproszczonej księgowości (KPiR) przy niższych przychodach.
- Każdy wspólnik ma prawo samodzielnie reprezentować spółkę (chyba że umowa stanowi inaczej).
- Uniknięcie podwójnego opodatkowania dochodów (podatek płacą tylko wspólnicy).
Wady:
- Nieograniczona odpowiedzialność wspólników całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki.
- Trudniejsza sprzedaż lub zbycie udziału w spółce.
- Ograniczona możliwość generowania kosztów stanowiących przychód dla wspólników ale obniżająca ich podatek dochodowy odprowadzany od zysków spółki.
- Mniejsza wiarygodność w oczach niektórych kontrahentów lub instytucji finansowych w porównaniu do spółek kapitałowych.
- Utrudniona sukcesja i planowanie dziedziczenia (w przypadku śmierci wspólnika, spółka może ulec rozwiązaniu, jeśli umowa nie przewiduje inaczej).
Zalety i Wady Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
Zalety:
- ograniczenie odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki do wysokości wniesionych wkładów.
- Spółka posiada osobowość prawną.
- Większa wiarygodność w obrocie gospodarczym i łatwiejsze pozyskiwanie finansowania/inwestorów.
- Prostsza sprzedaż udziałów lub całej spółki.
- Ułatwiona sukcesja biznesu.
- Możliwość generowania kosztów stanowiących przychód wspólników ale obniżająca podatek dochodowy spółki.
- Możliwość skorzystania z estońskiego CIT-u.
Wady:
- Bardziej skomplikowany i sformalizowany proces założenia (wymaga aktu notarialnego lub S24).
- Wyższe koszty założenia w porównaniu do Sp.j. (tradycyjna forma).
- Obowiązek wniesienia minimalnego kapitału zakładowego (choć niewysoki – 5 000 PLN).
- Obowiązek prowadzenia pełnej księgowości (wyższe koszty bieżącego prowadzenia).
- Ryzyko podwójnego opodatkowania dochodów, w razie nieumiejętnego prowadzenia cashflow (klasyczny CIT + PIT od dywidendy), choć można tego uniknąć (możliwość uwzględnienia większej liczby kosztów lub estoński CIT).
- Więcej formalności związanych z bieżącym zarządzaniem (np. uchwały wspólników).
Kiedy wybrać Spółkę jawną, a kiedy Spółkę z o.o.?
Wybór zależy od specyfiki biznesu, planów rozwoju i podejścia do ryzyka.
Wybierz Spółkę jawną, jeśli:
- Prowadzisz działalność o niższym ryzyku prawnym/finansowym.
- Wspólnicy darzą się dużym zaufaniem.
- Zależy Ci na prostocie i niższych kosztach początkowych i bieżących (możliwość KPiR).
- Planujecie osobiście angażować się w prowadzenie spraw spółki i mieć bezpośredni wpływ na jej reprezentację.
Wybierz Spółkę z o.o., jeśli:
- Prowadzisz działalność o wyższym ryzyku, gdzie ograniczenie odpowiedzialności jest kluczowe.
- Planujecie pozyskiwać zewnętrznych inwestorów lub łatwiej sprzedać biznes w przyszłości.
- Zależy Ci na większej wiarygodności w obrocie.
- Akceptujesz większe formalności i wyższe koszty prowadzenia (pełna księgowość).
- Chcecie wyraźnie oddzielić majątek prywatny od majątku firmy.
- Planujecie skorzystać z estońskiego CIT-u.
FAQ - Pytania i Odpowiedzi
Jaka jest kluczowa różnica między Spółką jawną a Spółką z o.o.?
Kluczowa różnica dotyczy odpowiedzialności. W Sp.j. wspólnicy odpowiadają bez ograniczenia całym swoim majątkiem za długi spółki (subsydiarnie), podczas gdy w Sp. z o.o. wspólnicy co do zasady nie odpowiadają osobiście, a za zobowiązania odpowiada sama spółka swoim majątkiem.
Jak odpowiadam za długi firmy w Spółce jawnej?
Odpowiadasz subsydiarnie (gdy egzekucja z majątku spółki jest bezskuteczna), całym swoim majątkiem, solidarnie ze spółką i pozostałymi wspólnikami.
Jak odpowiadam za długi firmy w Spółce z o.o.?
Jako wspólnik co do zasady nie odpowiadasz osobiście. Jednak ryzykujesz jedynie wniesione do spółki wkłady - ograniczona odpowiedzialność jak wynika z nazwy tej formy prawnej. Wyjątkiem jest osobista odpowiedzialność członków zarządu w określonych sytuacjach (gdy egzekucja wobec spółki jest bezskuteczna, bez postawienia w stan upadłości w odpowiednim czasie).
Która spółka jest droższa w założeniu?
Tradycyjne założenie Sp. z o.o. (akt notarialny) jest zazwyczaj droższe niż założenie Sp.j. założenie Sp. z o.o. przez system S24 jest porównywalne lub tańsze niż tradycyjne założenie Sp.j.
Która spółka jest droższa w prowadzeniu?
Spółka z o.o. jest zazwyczaj droższa w prowadzeniu, ponieważ zawsze musi prowadzić pełną księgowość (księgi handlowe), podczas gdy Sp.j. przy niższych przychodach może prowadzić uproszczoną księgowość (KPiR).
Czy Spółka jawna płaci CIT?
Nie, Spółka jawna jest transparentna podatkowo w zakresie podatku dochodowego. Podatek (PIT) płacą tylko wspólnicy od przypadającego na nich udziału w zysku.
Jak opodatkowana jest spółka z o.o. i wspólnicy?
Spółka z o.o. płaci CIT (9% lub 19%) od swojego dochodu. Jeśli wypłaci zysk wspólnikom w formie dywidendy, wspólnicy płacą dodatkowo 19% PIT od dywidendy (podwójne opodatkowanie). Istnieje opcja Estońskiego CIT-u.
Czy Spółka jawna musi mieć kapitał zakładowy?
Nie, prawo nie określa wymogu minimalnego kapitału zakładowego w Spółce jawnej.
Czy Spółka z o.o. musi mieć kapitał zakładowy?
Tak, minimalny kapitał zakładowy w Spółce z o.o. wynosi 5 000 PLN.
Czy obie spółki muszą być zarejestrowane w KRS?
Tak, zarówno Spółka jawna, jak i Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością podlegają obowiązkowemu wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS).
Jakub Szajdziński
Specjalizuję się w pomocy prawnej na rzecz przedsiębiorstw z sektora nowych technologii, IT, e-commerce, web&mobile, a także obsłudze spółek prawa handlowego.
